در دوره ی ابتدایی و درس یازدهم سال دوم راهنمایی، با مخفّف و علّت استفاده ی  آن آشنا شدیم « سیاه » مخفّف « سیه » و « بیرون»مخفّ«برون» است مثلاً دانستیم کهدرزبان فارسی کلمه های دیگری نیز وجود دارد که چند شکل شبیه به هم دارند و از آن ها در
موقعیّت های مختلف استفاده می شود:
جاودان، جاویدان، جاودانه
هوشیار، هشیار
آینه، آیینه
پرهیزکار، پرهیزگار
یادآوری: همیشه این کلمه ها را به جای یکدیگر نمی توان به کار گرفت. همان گونه که در سال گذشته
خواندید؛ گاه شاعران برای حفظ وزن و آهنگ شعر خود یکی از این نمونه ها را انتخاب می کنند.

درس چهارم نکته دوم

به جمله های زیر توجّه کنید:
حکیم و تاریخ نویس یونانی حدود دو هزار و پانصد سال پیش درباره ی نوع تربیت جوانان
ایران می نویسد:
«به فرزندان خود ......»
 فرصت ها چون گذر ابر می گذرند، آن ها را دریابید « : حضرت علی )ع( می فرماید
فعل مضارع هستند. می دانیم فعل مضارع نشان دهنده ی » می فرماید « و » می نویسد « دو فعل
انجام کار در زمان حال یا آینده است امّا در جمله های بالا به انجام کاری در زمان گذشته اشاره
می کند.
وقتی برای سخن کسی که در زمان گذشته به سر می برد زمان مضارع به کار می بریم، به معنای
این است که آن شعر یا سخن و گوینده ی آن هم چنان زنده و اثرگذار است.

                                                  درس سوم نکته دوم

به این دو قسمت از متن درس توجّه کنید:
با خود می گفتم: جنگ بر پا شده بود تا محمّد جهان آرا به آن قافله ای ملحق شود که به سوی
عاشورا می رفت.
جهان آرا گفت: من نمی توانم به شما فرمان بدهم. هر کس می تواند، بایستد و هر کس نمی تواند،
برود.
در نخستین جمله، نویسنده با خویش سخن می گوید. این نوع را گفت وگوی درونی یا
مونولوگ گویند. گفتار یک نفره ای که می تواند مخاطب داشته باشد یا نداشته باشد. اغلب نیایش ها،
مناجات ها و مرثیه ها از این نوع هستند. در جمله ی دوم گفت و گو بین افراد صورت می گیرد؛ یعنی
فرد با شخص یا اشخاص دیگری سخن می گوید که به آن گفت و گو با دیگران یا دیالوگ می گویند. در
در داستان آشنا شده اید. از مونولوگ و دیالوگ به ویژه در داستان ها، « دیالوگ» سال پنجم ابتدایی با
نمایش نامه ها و فیلم نامه ها بسیار استفاده می کنند.

درس سوم نکته اول

همان طور که خواندیم، مهم ترین جزِء گزاره فعل است و دانستیم که فعل دارای
زمان های ماضی (گذشته)، مضارع (حال) و مستقبل (آینده) است؛ نیز دانستیم که هر فعل دارای بن و
شناسه است. اکنون به این جمله ها توجّه کنید:
این شهر دروازه ای در زمین داشت و دروازه ای دیگر در آسمان (داشت).
آنان که یاد آن مقاومت عظیم را در دل محفوظ داشته اند، پیر شده اند و پیرتر (شده اند).
همان طور که می بینید، در جمله های بالا، فعل از آخر جمله حذف شده است. در این جمله ها، فعل
به این دلیل حذف شده است تا از تکرار بیهوده ی آن جلوگیری شود. آیا می توانید فعل های حذف شده ی
جمله های زیر را بگویید؟
من با دیدن دوستم خوش حال شدم و خندان.
خداوند دوستدار نیکوکاران است و یاور راست گویان.

نثر .نظم انواعی دارند. نثر را به نثر گذشته«دیروزی» ونثر معاصر را «امروزی» می توان تقسیم کرد .با نمونه هایی از نثر گذشته در این درس «الهی نامه،قابوس نامه،اخلاق ناصری» ودرس های پیشین «کلیله ودمنه ،کیمیای سلامت و گلستان سعدی » اشنا شدید. نثر امروزی انواعی دارد ؛مانند نثر روزنامه ای ، داستانی ،نمایش نامه و فیلمنامه ،سفرنامه ،خاطره وگزارش»